20/06/2012 tarihinde kabul edilip,30/06/2012 tarihli resmi gazete yayınlanarak yürürlüğe giren 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu, çalışanların sağlık ve güvenliğine bambaşka bir bakış açısı getirmiştir. Öyle ki iş sağlığı ve güvenliği için yapılan çalışmaları 6331 den öncesi ve 6331 den sonrası olarak ayırmakta yanlış olmaz.Bu kanunun en belirgin özelliği yapılacak çalışmalarda reaktif yaklaşımın yerini, proaktif yaklaşımın almasıdır.Burada iki kavramı tanımlamakta fayda var....
İş Sağlığı ve İş Güvenliğinde Proaktif Yaklaşım ve Risk Analizinin Önemi
20/06/2012 tarihinde kabul edilip,30/06/2012 tarihli resmi gazete yayınlanarak yürürlüğe giren 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu, çalışanların sağlık ve güvenliğine bambaşka bir bakış açısı getirmiştir. Öyle ki iş sağlığı ve güvenliği için yapılan çalışmaları 6331 den öncesi ve 6331 den sonrası olarak ayırmakta yanlış olmaz.Bu kanunun en belirgin özelliği yapılacak çalışmalarda reaktif yaklaşımın yerini, proaktif yaklaşımın almasıdır.Burada iki kavramı tanımlamakta fayda var.
Reaktif yaklaşım
Geleneksel yaklaşımdır,bu yaklaşımda kazaların ve sistem bozukluklarının incelenmesi esastır,olay sonrası inceleme yapılarak işin yeniden düzenlenmesi yapılır.
Proktif yaklaşım
Çağdaş yaklaşımdır,sistem bozukluğundan çok,güvenlik yönetim sisteminin incelenmesine,risk değerlendirmesi ve güvenlik kültürüne dayanır.Olay gerçekleşmeden öncesine,çalışanlara,çalışma ortamındaki tehlikeli durum ve tehlikeli davranışlara odaklanılır.
Tanımlardanda anlaşılacağı gibi reaktif yaklaşımda; iş kazaları,meslek hastalıklarında olay yaşandıktan sonra önlem alınmaktaydı.Proaktif yaklaşımda ise iş kazası ve meslek hastalıklarında olay yaşanmadan önce tehlike ve risklerin öngörülmesi ve önleyici tedbirlerin alınması sözkonusudur.Görüldüğü gibi ülkemizde iş kazalarının ve meslek hastalıklarının azalması için işveren,iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri ve çalışanların bilmesi/benimsemesi gereken yaklaşım proaktif yaklaşımdır.
Proaktif yaklaşımın hayata geçmesini sağlayan ve tüm işletmeler tarafından hazırlanması zorunlu olan’’ risk analizi’’ bu yaklaşımın benimsenmesi ve uygulanmasında önemli bir parametredir.Burada risk analizinide tanımlayalım.
Risk analizi
İşyerinde varolan yada dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi,bu tehlikelerin riske dönüşmesine yolaçan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ile kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır.
Risk analizinin yapılması/yaptırılması 6331 sayılı kanun kapsamına giren tüm işyerleri için zorunludur.
Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma
MADDE 10 – (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
- a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.
- b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.
- c) İşyerinin tertip ve düzeni.
ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.
(2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.
(3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.
Risk analizi için öncelikle bir ekip oluşturulmalıdır.Bu ekipte işveren/işveren vekili,iş güvenliği uzmanı,işyeri hekimi,çalışan temsilcileri,destek elemanları,bölüm sorumluları vb. gibi maksimum sayıda kişinin görüş ve önerileri alınmalıdır.Risk analizleri firmaların tehlike sınıflarına göre(az tehlikeli 6yıl,tehlikeli 4yıl,çok tehlikeli 2 yıl) belirli aralıklarla tekrarlanmalıdır.Ayrıca firmanın taşınması,yeni bölüm veya makina eklenmesi,iş kazası/meslek hastalığı olması gibi durumlardada risk analizi tekrarlanmalıdır.
Burada en önemli konu proaktif yaklaşımın gereği olarak hazırlanan risk analizinin sürekli gündemde ve güncel tutulmasıdır(tehlike/risk tablolarının sürekli gözden geçirilmesi,saha gözlemlerinden elde edilen yeni risklerin ilave edilmesi,bertaraf edilen risklerin kapatılması vb.) ki bunun içinde risk analizi ekibinin tam katılımlı çalışması gerekir.Çünkü iş sağlığı ve güvenliğ bir ekip işidir.
Kamil Gülpınar
Kimya Mühendisi
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
